Мәтінді мұқият оқып, қосымша ақпаратты тап. Әлемнің ең үлкен кітапханасы
«Александрия кітапханасы өртенген 391 жылдан 1220 жылға дейін 830 жыл Отырар кітапханасы әлемдегі
ең үлкен кітапхана болған» деп қорытындылайды профессор Ерeнғайып Омаров. Өкінішке қарай, даңқты
бабаларымыздың мыңдаған жылдың тарихымен, ғылым, білім, өнердегі жетістіктерінің алтын қоры
сақталған осы кітапхана түгі қалмай жойылып кетіпті. Жер түбіндегі мысырлық ғалым Птоломей болмаса,
біз де ондай кітапхана болғанын білмес те едік. Осы кітапханадан білім алған, бүкіл әлем мойындаған Әбу-
Насыр әл-Фараби туралы деректерді де тек соңғы кезде алыс шетел деректерінен таптық. Отырардын
өзінде әл-Фарабиден де білімі жоғары, оған білім үйреткен талай ғалымдардың болуы да мүмкін. Себебі
Отырар кітапханасын әл-Фараби жинамағаны айтпаса да түсінікті. Бұл кітапханада жүздеген жылдар бойы
қаншама ғалымдар еңбек етті. Ол заманда кітаптың өте қымбат тұратынын ескерсек, бұл кітапхананы
жинауға мол қаржы кеткені анық. Ол кітаптарды сатып алу, жинақтаудан басқа осы кітаптарды сақтайтын
үлкен кітапхана ғимараты және ондағы жұмыс істейтін ғалымдарды қаржыландыру қала бюджетіне оңайға
түспесе керек. Бұндай шығынды кішігірім қалалардың көтере алмасы белгілі.
Осындай үлкен кітапхананы IX ғасырда әлемнің жарты бөлігінен байлық тоқтаусыз құйылып жатқан Бағдат
халифтері жинақтаған. Халиф Әл-Мамун (813-833ж.) Бағдат қаласында «Байт Әл-Хакма» (Даналық үйі) атты
ғалымдар үйін ашып, дүниенің түкпір-түкпірінен ғалымдар шақырып, кітапхана қорын әзірлеген.
Обсерватория ашқан. Кейін Бағдатта өте үлкен кітапхана жинақтаған. Бұл «Даналық үйінде» Орта
Азияның, гректің, парсының, Мысырдың көптеген ғалымдары жұмыс жасады. Солардың еңбегінің
арқасында кейін «араб өркениеті» деген түсінік пайда болды.
«Даналық үйінде» ең бірінші болып Орта азиялық математик Әл-Хорезми басшылық жасады. Әбу Насыр
әл-Фараби де Бағдат халифiнiң шақыртуымен Бағдатқа барған. Осы кездегі Бағдат Халифiнiң басты
уәзірлері Фараб қаласынан болған деген дерек бар.
Халифке ақыл қосатын уәзірлердің тек білімді, қабілетті адамдардан жиналатынын ескерсек, Фараб
қаласының бұл заманда ғылым-білім, мәдениеті өте жоғары қала болғаны айтпаса да түсінікті. Ғылым-
білімде осындай үлкен жетістікке жеткен Фараб-Отырар қаласының негізгі табыс көзі сауда деп білеміз.
Кейін ғалымдар «Ұлы Жібек жолы» деп атаған үлкен сауда жолының күре тамырында орналасқан қаланың
табысы жоғары қала болғаны даусыз.

Орта ғасырда кітаптың маңызға ие болуы

әл-Фараби, әл-Хорезмидің кітапханада еңбек етуі

«Ұлы Жібек жолы» деп атаған үлкен сауда жолының күре тамырында орналасқан қаланың табысы жоғары
қала болды.

​

Шәкәрім құдайбердіұлы (1858-1931) туған жері: қазіргі шығыс қазақстан облысының абай ауданындағы шыңғыстау бөктерінде шілденің 11-де дүниеге келген. қызметі: ақын, жазушы, философ, тарихшы, композитор. араб, парсы, түрік, орыс тілдерін жетік білді еңбектері:   «өмір», «сәнқойлар», «ызақорлар», «құмарлық», «қалжыңбас», «тойымсыз нәпсі» сияқты дидакалық өлең-жырларында боямалы ажарлы, жасанды мінез бен жағымсыз қылықты сынға алады. ғашықтық сезім таза, пәк жүректен маздайтынын айта келіп («анық асық әулие», «шын сырым»), ілік ақ жолға, өнер-білімге үндейді («жастарға»), 1905 жылы шәкерім қажылық сапар шекті. меккеге барған бұл сапарын пайдаланып, ақын өзінің байырғы арманын жүзеге асырды. стамбұл, париж кітапханаларынан туған халқының тарихына байланысты кітаптарды оқыды. осылай жинаған материалдар негізінде «түрік, қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі» (1911) кітабын, қисындарын халық мүддесіне түсіндіру мақсатымен «мұсылмандық шарты» деген еңбек жазды (1911). мағжан жұмабаев (1893-1938жж.) туған жері: бұрынғы ақмола губерниясының ақмола уезіндегі плуденовский болысы (қазіргі солтүстік қазақстан облысы,булаев ауданының «молодежный» совхозы орналасқан жер). қызметі:   қазақ өлеңінің дүлдүлі, лирик, эпик ақын. еңбектері:   1. «шолпан»өлеңдер кітабы (қазан,1915ж.) 2. «өлеңдер жинағы»кітабы (ташкент,1923ж.) 3. «педагогика» (1923ж.) 4. «батыр баян » поэмасы («шолпан» журналы,қазан,1922ж.) 5. «қойлыбайдың қобызы »поэмасы («еңбекші қазақ »газеті,1927ж.) 6. «қорқыт » поэмасы. жүсіпбек аймаутов (1890-1931ж.ж.) туған жері: павлодар облысының,баянауыл ауданына қарасты қазіргі жүсіпбек аймаутов ауылы (бұрынғы семей губерниясы,кереку уезі,қызылтау болв\ысының бірінші ауылы). қызметі: қазақтың көрнекті жазушысы, қазақ әдебиетін қалыптастырушылардың бірі,прозашы, ақын, драматург, аудармашы,  ғалым, журналист, педагог-ұстаз, жазушы, сыншы, әнші, музыкант. еңбектері:   1. «қартқожа» орманы (қызылорда,1926ж.) 2. «ақбілек» романы («әйел тендігі» журнал,1-саны,1928ж.) 3. «күнікейдің жазығы»повесі ( «жаңа әдебиет » журналы, 1-саны,1928ж.) 4. «комплекспен оқуту жолдары»(мұғалімдерге арналған көмекші құрал) (қызылорда,1929ж.) 5.«тәрбиеге жетекші» кітабы (орынбор,1924ж.) 6. «психология » оқулығы (қызылорда,1926ж.) 7. «жан жүйесі және өнер таңдау» зерттеу еңбнгі (москва,1926ж.) 8. «рабиға» пьесасы (орынбор,1922ж.) 9. «сылаң қыз» пьесасы (орынбор,1922ж.) 10. «мансапқорлық» пьесасы (москва, 1925ж.) 11. «ел қорғаны » пьесасы (ташкент,1925ж.) 12. «қанапия-шәрбану» пьесасы (ташкент,1925ж.) 13. «шернияз» пьесасы (москва,1925ж.) 14. «терме» жинағы (ташкент,1925ж.) 15. «тау еліндегі оқиға» аударма роман (ташкент,1925ж.) міржақып дулатов (1885-1935ж.ж.) туған жері: бұрынғы торғай уезінің сарқопа болысының үшінші болысы. қызметі: қазақтың аса көрнекті ағартушысы, қоғам қайраткері,  ақын,жазушы, жалынды көсемсөз шебері. еңбектері:   1. «оян,қазақ » өлеңдер жинағы (уфа,1909ж.) 2. «азамат» өлеңдер жинағы (қазан,1913ж.) 3. «терме »өлеңдер жинағы (орынбор,1915ж.) 4. «бақытсыз жамал »романы (қазан,1910ж.) 5. «оқу құралы» оқу кітабы (орынбор,1924ж.) 6. «қирағат »(оқулық). 7. «» (пьеса). ахмет байтұрсынов (1873-1937ж.) туған жері: торғай облысы, торғай уезі, тосын болысы, сарытүбек қыстағы (қазіргі қостанай облысы, жангелдин ауданы,аққол ауылы). қызметі: аса көрнекті ғалым, ақын, түркітанушы, көрсемсөзші, ағартушы, аудармашы-ұстаз, қоғам қайраткері, публицист-журналист, қазпи-дің профессоры, этнограф, фольклорист, композитор әрі орындаушы, қазақ тілі білімі, алфавиті, баспасөзі және қазақ әдебиеті теориясының негізін салушы, қазақ әліппесін (төте жазу) жасаушы, алғашқы оқу құралын жазған.  «қазақ »газетінің бас редакторы (1913-1918ж. үкіметі мен  «алаш »партиясының негізін салушы әрі көсемі. еңбектері: 1. «қырық мысал »(мысалдар жинағы, петербург, 1909ж.) 2. «маса »(өлеңдер жинағы, орынбор,1911ж.) 3. «тіл құрал » (3 бөлімнен тұрады) (орынбор, 1924ж.) 4. әдебиет танытқыш (ташкент,1926ж.) 5. баяншы (методикалық ,қазан, 1920ж.) 6. тіл жұмсар (2бөлімнен тұрады.) 7. оқу құралы ( әліппесі). 8. әліппе (орынбор,1912ж). 9. сауаташқыш (ересектер әліппесі,орынбор, 1914ж.) 10. әліппе-астар (әліппеге методикалық нұсқау). 11. оқу құрал (хрестоматия). 12. «ер сайын » жыры (москва, 13. «23 жоқтау » (москва,