9. Табиғи ресурстарды экономикалық және экологиялық тұрғыдан бағалаңыз а. Орман телімінде қарағай сүрегінің қоры 100 000 м³. 1м³ қарағайдың құны 25 200 теңгені құрайды. Сүректің жалпы қорын бағалаңыз.                                                                                                            [1]



ә. Темір кенінің жалпы қоры 120 млн тоннаны құрайды. 1тонна шойын қорыту үшін 3тонна кен өндіру қажет. 1тонна шойын 200 000 теңгеден сатылады. Темір кенінің жалпы қорын бағалаңыз. [1]



б. Дүниежүзіндегі мұнай қоры 234млрд тонна. Әлемдік өндіру көлемі жылына 3млрд тонна. Мұнай қорының қанша жылға жететінін есептеңіз                                                                                             [1]



в. Табиғи газдың әлемдік қоры 145трлн м³. Жылына 2300млрд м³ табиғи газ өндіріледі. Табиғи газ қорының қанша жылға жететінін есептеңіз.                                                                                            [1]



г. Көмірдің қоры 1,5трлн тонна. Дүние жүзінде бір жылда 5млрд тонна көмір өндіріледі. Көмірдің қоры неше жылға жететінін есептеңіз.                                                                                                     [1]



д. Көмір және мұнай өндірісінің табиғатқа кері әсеріне баға беріңіз







  



[1]                 ​

Экономикалық ресурстар – өндірісті қамтамасыз ету көздері, құралдары деген мағынаны білдіретін іргелі экономикалық теория ұғымы.

Олардың мынадай түрлері бар: табиғат (шикізат, геофизика), еңбек (адам капиталы), айналым құралдары (материалдар), ақпараттық, қаржы (ақша капиталы) ресурстары.[1]

Өндіріс факторы дегеніміз - тауарларды немесе қызметтерді жасауға керек экономикалық ресурстар.

Өндіріс факторлары Өңдеу

Негізінде өндіріс факторлардың арасында: Жер - табиғи ресурс, адамзаттың өмір сүруіне өте зор үлес қосады. Еңбек - адамның маңыздандырылған жігерлігі. Ол тұлғаның немесе қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыруды мақсат етеді. Осы жігерліктің барысында адам құралдардың көмегімен табиғи заттарды өзгертеді және өз қажеттілігіне қарап бейімдейді. Сонымет қатар ол осы объекттердің механикалық, химиялық және физикалық қасиеттерін пайдаланып алдына қойған мақсатқа жетеді. Адамның (еңбек субъектінің) мақсатқа бағытталған жұмысы барысында өзі жасаған құралдар арқылы табиғи ресурстарды өзіне керек ресурстарға айналдырады. Капитал - пайда алу үшін арналған меншіктердің жиынтығы. Өндіріс немесе қызмет атқару саласына пайда алу үшін активтардың бағыттандырылуы капитал жұмсалымы немесе инвестиция деп аталады. Қазіргі кезде каптал деген термині бухгалтерлік есеп беруде дербес қолданылмайды. Алайда оған жақын қаржы анализінің бірнеше көрсеткіштері бар. Мысалы, меншікті капитал дегеніміз - компанияның активтерінің және міндіттемелердің қосындысының айырмашылығы. Осы өлшем жарғылық капитал, қосымша капитал (эмиссиялық пайда) және бөлінбеген пайда арқылы саналады. Кәсіпкерлік қабілет - қалған экономикалық ресурстарын барлығын байланыстыратын фактор. Оның ішіне кәсіпкерлерді, кәсәпкерлікті, кәсіпкерлік инфраструктура және кәсіпкерлік этика мен мәдениетін қосу керек. Кәсіпкерлердің арасына алдымен компаниялардың иелері, менеджерлер, және бизнес ұйымдастырушылар кіреді. Осы терминмен қатар "кәсіпкерлік потенциал" термині пайдаланады. Тұтас алғанда кәсіпкерлік потенциалды адамдардың кәсіпкерлерлік қабілеттерін іске асыру мүмкіншілігі ретінде сипаттау болады. Оның ерекшелігі - барлық экономикалық ресурстардың (еңбек, капитал, жер, білім) басын қосуы.

1995  жылы әлемдік спорт шеберлері волейболдың 100 жылдық мерейтойын тойлады. бұл ойынның ресми күні  1985жыл деп есептелінеді.  ақш-тың  массачусетс  штатындағы белгілі гелиокс колледжінде дене шынықтыру пәнінен сабақ берген американдық азамат уильям дж.  1897  жылы волейболдың 10 шартын ұсынған. оның басты қағидалары төмендегідей:

уильям дж. морган бұл ойынды «минтонет» деп атаған екен. негізінен волейболдың тарихы он тоғызыншы ғасырдан бастау алады. кейбір ақпараттарға сүйенсек,  еуропа,  орталық  және  оңтүстік америка  халықтары осы тектес ойынды мыңдаған жыл бұрын ермекке айналдырған көрінеді.  ежелгі рим  жылнамаларында да біздің заманға дейін iii ғасырда волейбол сынды фаустбол ойын түрі ұйымдастырылып тұрған. олар әр командада 3-6 ойыншыдан бөлініп, допты аласа қабырғадан лақтыруға тырысқан. фаустбол ойыны әсіресе, еуропа халықтарына кеңінен танылған. ойын 15 минуттан 2 таимға созылған.десе де, волейболдың ресми күні  1895  жыл деп белгіленді. оны алғаш ойлап тапқан- у. дж. морган.арада бір жыл өткен соң, яғни  1896  жылы "минтонет" ойыны спрингфилде ( ақш, массачусетс штаты) христиан жастар одағының конференциясында назарға ұсынылды. аталмыш одақ волейболдың бастамашылары бола білді.кейіннен тас қамалдан емес, арнайы тордан допты лақтыру мүмкіндігі пайда болған кезде профессор альфред хальстед "минтонетті" "волейбол" атауымен алмастыру қажет деп мәлімдеме жасады.  1897  жылы христиан жастары қауымдастығы волейболдың ресми шарттарын айқындап, арнайы анықтама ретінде шағын кітапша басып шығарды.1900  жылы волейбол танымалдығы жағынан ақш-тың шеңберінен шығып, әлемнің өзге елдеріне таныла бастады. ойынға алғашында  канада, кейін  үндістан  және  азия  елдерін қызығушылық танытқан. 1905 жылы  куба, 1906 жылықытай, 1908 жылы жапонияда волейбол құрамалары құрылды.  1909  жылдан бастап  пуэрто-рикода  бұқаралық ақпарат құралдырында волейбол матчынан репортаждар беріледі бастады. мысалы,  1910  жылы  перу  менфилиппинде,  1912  жылы  уругвай  да,  1914  жылы  ,  1917  жылы  мексика  мен  францияда,  1918  жылыиталияда,  1919  жылы  чехословакияда,  1923  жылы  африка  құрлығындағы  мысыр,  тунис,  марокко, ал  1924  жылыиспания  мен  огославияда,  1925  жылы  голландияда  жастар христиан қауымдастығының бастамасымен арнайы командалар пайда болды.1900  жылы американың «spalding» фирмасы алғашқы волейболдық доп жасап шығарды. бүгінде ресми жарыстарда допты дайындауды жапондық "mikasa" корпорациясы мен ағылшындық "molten" "wilson" фирмасы жауапкершілікке алып отыр. 1900 жылы ойынның алғашқы ресми 12 ережесі қарастырылған. оның ресми регламенті 20 жылдары қолданысқа енді. сол кезде биресми халықаралық турнирлер өтіп тұрған болатын.  1913  жылы 16 ерлер командасымен азия ойындары өтті. оған қытай мен филиппин қатысты.1913 жылы манилда  қиыр шығыс  елдерінің ойын бағдарламаларына волейбол енгізілді. і-дүниежүзілік соғысқа дейін американдық әскерилер волейболды уақытты тиімді өткізудің бір әдісі ретінде ойнаған.1921  жылы қиыр шығыста өткен чемпионат  азия  мен  жапонияда  ерлер командалары арасында өткен алғашқы жоғары дәрежеде көрсетілді.ал,  1922  жылы канада мен ақш-та христиан жастар қауымдастығы жетекшілерінің қолдауымен волейболдан алғашқы ойын өткізілді.осы жылы чехословакияда ерлер құрамасы арасында ұлттық чемпионат ұйымдастырылды. 1929 жылы орталық америкадағы олимпиадалық ұлттық комитет ерлер волейбол құрамасын  кубада  өтетін олимпиадалық аймақтық ойындар тізіміне қосты. осы жылы ақш пен польшада алғашқы ұлттық чемпионат өтті. сонымен қатар біріншілік ойындары еуропада, нақтырақ айтсақ, , ақш, франция мен  польша  командалары өзара бәсекелесті.бірте-бірте волейбол халықаралық дәрежеге жетті. 1922 жылы ақш-та волейболды олимпиада ойындарына қосу туралы ұсыныс жасалды.1932  жылы әйелдерден құралған волейбол командасы  сальвадорда  өткен аймақтық олимпиада жарысында өнер көрсетті.ал,  1936  жылы  стокгольмда  гандболдан  халықаралық федерация мен польша өкілдігі волейболды гандболдың бір түрі ретінде санау керектігі туралы бастама көтерген. сол кезде еуропадан 13, америка елдерінен 5 және азия мемлекеттерінен 4 елден арнайы комиссия құрылды.1936 жылы волейболдан халықаралық федерацияның қолдауымен жарыстар өткізіліп тұрды. алайда,  берлинде  өтуі тиіс олимпидалық ойын екінші дүниежүзілік соғыс салдарынан үзіліс жасады. әскери іс-қимыл аяқталған кезде,  1944пен  1946  жылдары волейболдан әлем чемпионаты  бразилияда  өткізілді.1947  жылдың 18 мен 20 сәуір аралығында  парижде  14 елдің қатысуымен (белгия, бразилия,  мажарстан, голландия,мысыр, италия, польша,  португалия,  румыния, ақш, уругуай, франция, чехословакия және  югославия) federation internationale de volleyball (fivb -  фивб) халықаралық волейбол федерациясы құрылды. бұл волейболдың халықаралық деңгейде беделін арттыруға көп септігін тигізді.80 жылдары фивб-ға мүше болған елдер қатарын 156-ға өсті.  1984  жылы жаттықтыру курсының 100 жылдық мерейтойы.