Біліміңді тексер 1. Ағылшын отаршылдары Үндістанды толық отарлауды қалай аяқтады?
2. Солдаттар ағылшын офицерлерінің ықпалымен еуропалық әскери тәсілдерге
үйренді, олардың қатаң бақылауында болды. Осы әскерде қызмет еткен
үнділерді кім деп атады?
3. Үндістанның қандай әлеуметтік топтары қанаудың ауыр зардабын тартты?
4. Сипайлар көтерілісі қалай аяқталды? Қол жеткізген жетістіктерін атап көр-
сете аласың ба?
5. Дәптеріне кестені сызып, толтыр.
Сипайлар көтерілісі
Көтеріліс
сипаттары
Көтерілісшілер
мақсаттары
Негізгі
оқиғалар
Жеңілу
себептері
Нәтижесі мен
мәні

146

270

Посмотреть ответы 1

Ответы на вопрос:

lrydg2363

Қазақ тiлi

4,4(2 оценок)

Дәрумен (витамин)– мен жануарлардың тіршілігіне, олардың организміндегі зат алмасудың бірқалыпты болуы үшін аз мөлшерде өте қажетті биологиялық активті органикалық қоспалар. витамин (латынша vіta – тіршілік) туралы ілімнің негізін 1880 жылы орыс дәрігеріниколай лунин салды. 1912 жылы поляк дәрігері казимеж функ сол кезге дейін жасалған тәжірибелер нәтижесін қорытындылап, ғылымға витамин терминін енгізді.витаминдердің көпшілігі ферменттердің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. организмде үздіксіз жүріп жататын қ реакциялар, мысалы, ішкен тағамның, мал азығының ыдырап, қорытылуы, ферменттердің қызметіне байланысты. тағамның құрамында витамин жеткіліксіз болса, әр түрлі ауруға шалдығады. ал витаминді (әсіресе, а және d витаминдерін) шамадан тыс көп қабылдау ағзаның улануына (гипервитаминоз) соқтырады. ол көбінесе, жас жиі кездеседі. қазір барлық витаминдерді суда еритін витамин, майда еритін витамин және витамин тектес заттар деп бөледі. витаминнің мал үшін де маңызы зор. мал азығында витамин жеткіліксіз болса, малдың өнімі төмендейді, олар жүдеп, әр түрлі ауруларға шалдығады. мал азығында а, д, е, к витаминдері жеткілікті мөлшерде болуы қажет. мысалы, а витамині жетіспеген жағдайда сиыр не бие көз ауруына шалдығады, сүті кемиді, сондай-ақ олар қысыр қалуы, іш тастауы мүмкін. малға қажетті витамин шөпте, жоңышқада, сүрленген шөптерде, тағыда басқа болады. қыста авитаминозға шалдыққан, тағыда басқа түрлі жағдайлармен жүдеген малға витамин концентраттарын, сәбіз, қ майы, тағыда басқа витамині мол азық беру керек. мал азығындағы витамин мөлшерін көбейту үшін арнайы витамин препараттары мен құрғақ ашытқылар шығарылады. құнарлы тағамдар витамин жетіспеушілік, авитаминоз – күнделікті ішетін тағамда витаминдердің жетіспеуінен, олардың бойға сіңуінің бұзылуынан не витамин синтезделуінің тежелуінен туатын аурулар. егер үнемі витамині аз, бірыңғай тағаммен (консервіленген, кептірілген, рафинадталған) тамақтанса, ағзаға, негізінен көмірсулар (қант, тағыда басқа) ғана түсіп, ақуыз бен майлар аз түссе, ал көкөніс пен жеміс-жидектер мүлдем болмаса витамин жетіспеушілік . сондай-ақ азық-түлік дұрыс сақталмаса немесе олардан сапасыз тағам дайындалса, азық-түлік құрамындағы витаминдер бұзылады. мысалы, құрамында никотин қышқылы (рр витамині) аз дәнді дақылдармен ғана қоректену пеллагра ауруына, ал қауызы алынған күрішпен және өте ұнтақталған бидай ұнынан жасалған нанмен ғана тамақтану бери-бери сырқатына әкелуі мүмкін. тағамда витаминдердің жеткіліксіз болуы, ағзасын әлсіретеді. мұндай жағдайды гиповитаминоз деп атайды. оған ауа райының қолайсыз жағдайы, ауасы лас жерде ұзақ уақыт жұмыс істеу, сондай-ақ гастрит, асқазан ісігі, гельминтоз, лямблиоз,тағыда басқа аурулар себеп болады. витамин жетіспеушілік болғанда ағзада зат алмасу процесі бұзылып, оның жұқпалы ауруларға қарсы тұру қабілеті нашарлайды. сондай-ақ, ң көңіл-күйі күйзеліске ұшырағанда, ауа-райының құбылмалы кезеңдерінде, әйелдердің жүктілігі не сәбиін емізуі,тағыда басқа жағдайларда ағзада витамин жетіспеушілік артады. мұндай жағдайда дәрігерге қаралып, арнаулы витаминдер қабылдап, көкөніс пен жемістерді көбірек пайдалану қажет. витамин жетіспеушілік және гиповитаминоз жануарларда да болады. мал авитаминозбен, көбінесе көктемде ауырады. витамин жетіспеушіліктен аналық мал қысыр қалады, төл нашар өседі. мысалы, в витамині жетіспеген жағдайда құс полиневритпен, шошқа пеллаграмен ауырады. d витамині жетіспесе, төл қатпа болады, ірі мал сүйек ауруына шалдығады.[1]