Оқылым Қазақ жерінде жазу-сызу сақ дәуірінен бастап-ақ пайда болған 1960 жылы
Ертіс өзенінің оң қанатынан табылган V—VI гасырларға жататын сақ дәуірінің
марал сүйегінен жасалган тумарда жазу болған. Ол оңнан солға қарай «Ақ сықын»
- «Ақ марал» деп окылған.
Түркі дәуірінен қалған атақты «Күлтегін», «Білге қаған» сияқты тасқа жазылған
дастандар қазақ тіліне аударылып, біздің қолымызға тиіп отыр. Қазақ халқы ол
дастандарды өздерінің төд дүниесіндей қарсы алды. Өйткені, ондағы жазылған әдет-
ғұрып, салт-сана, діни-наным сенім, мақал-мәтел, батырлық жырлардың үлгілері
бәрі-бәрі халқымыздың тірлік-тіршілігінен алынғандай ұқсас. Бұл дұралар – қазақ
халқының ертеден келе жатқан бастауы. Біздер – осы мұралардың мұрагерлеріміз.
Түркі дәуіріндегі ескерткіштердегі жазулардан және бір байқалатыны — өздері
мекен еткен географиялық аймақтың бағыттарын барлай білген. Шамасы, көшпелі
өмір мал шаруашылығымен байланысты болғандықтан табиғаттың ерекшеліктері
жіп ескеріліп отырған Түркілер өздері өмір сүрген кеңістіктің төрт бұрышын тек
жаз жайлауы, кыс қыстауы, мал жағдайы үшін ғана біліп қоймай, өздерімен көрші
жатқан мемлекеттердегі халықпен байланыс, карым-қатынас жасауда да, соғыс iс-
әрекетінде де географиялық бағдарлау жасай білген
Ғұндар кешелі мал шаруашылығымен айналысқан. Ат құлағында ойнаған
шабандоз, жауынгер халық болған. Археологиялық қазбалардан табылған сырға,
сакина сияқты әшекейлер олардың асқан шеберлігін көрсетеді.
Қаңлылар да қазақ халқының негізін құраған ежелгі тайпалардың бірі Ержүрек,
енерпаз, канлылар елдің оңтүстігін Сырдария, Арыс, Бадам өзендерінің
алаптарында мекендеген
1 Мәтіндегі үндестік заңына бағынбайтын сөздерді теріп жаз. [3]

196

472

Посмотреть ответы 2

Ответы на вопрос:

tima3002

Қазақ тiлi

4,6(41 оценок)

ухаъаъахаххахахахаа

Оқылым Қазақ жерінде жазу-сызу сақ дәуірінен бастап-ақ пайда болған 1960 жылыЕртіс өзенінің оң қанат

kotodrotin

Қазақ тiлi

4,7(1 оценок)

Берілген ең баға жетпес құндылықтардың бірі – уақыт. бүгінгі күні өркениетті елдерге барсаңыз, кез келген ң осы уақыт мәселесіне келгенде тым сараң екендіктерін бірден аңғаруға болады. себебі олар уақыттан ұтылған жағдайда көп нәрселерден қағылатындықтарын жақсы біледі. көлік тұрғанда, жүру мезгілдерінің «12.01»; «16.03»; «17.08» секілді әрбір минутқа дейін есептеулі екендіктерін байқап таң қаласыз. сол белгіленген уақыт ережесінен бір минут кешігіп, я бір минут озбайды. небәрі бір-екі минутқа кешіге қалса, жүргізуші әжептәуір сөгіс алып жатады. ал біздегі сағат сұрағанда «жетіден он минут кетті» десең, «е, жеті жарым десеңші» дей салатын уақытқа деген тым ысырапшыл түсінік оларда жоқ. қазірде көбі бос уақыт пен денсаулықтың қадірін, өкінішке орай түсінбейді дер едік. әсіресе, уақыт мәселесіне өте самарқау қарайтын сияқтымыз. өйткені бүгінгі күні уақытты өлтіретін жаулар көбейген тәрізді. солардың бірі теледидар деуге болады. жасыратыны жоқ, «көк сандығы» жоқ үйді елестету қиын-ақ. алайда осы теледидардың уақыттың нағыз жауы екеніне екінің бірі көңіл бөле бермейді. «достым(құрбым), не істеп отырсың? » - деп телефон шалсаңыз: «әй, жай уақыт өлтіріп отырмын», не «теледидармен уақыт өлтіріп отырмын» - деген жауапты көп естимі бірде «мені жарты сағаттан кейін оятыңызшы» деп, көз ілмек болған эйнштейнді қызметшісі біраз тынықсыншы деп бір сағаттан кейін барып оятса керек. тұра сала жалма-жан сағатқа қараған ғалым жарты сағаттан кейін оятпаған қызметкеріне қатты ренжіп, «ал жарты сағатымды қайтарып беріңіз онда» депті. «ұрланған заттың орнын басқа нәрсемен толтыруға болады, ал ұрланған уақыттың орнын ешқашан толтыра алмайсың», деп гете де уақыт мәселесіне салғырт қарамағандығын дәлелдеген. рас, уақыттың бұдан да басқа жаулары өте көп-ақ. көп сөз, көп қыдыру да солардың қатарында. біле білгенге уақыт – ол мүмкіндік. мүмкіндікті дер шағында пайдаланып қалмаса, «қолын мезгілінен кеш сермесі» анық. «қайта айналып бұрылмайтын, бұлдыр» уақытты өте тиімді пайдалану керек. осы себепті болар еңбекқор қытай халқы да уақыт мәселесіне келгенде: «сағат сатып алсаң да, уақыт сатып ала алмайсың» деп безектейді екен. осы орайда «рахат – рахатты тәрк етуде» деген шығыстық аталы сөзінің мәніне тоқтала кеткен де орынды. ол қазақтың «жас кезімде бейнет бер, қартайғанда зейнет бер» дегенімен үндес. барлық уақытша қызықты қоя тұрып, дер кезінде қимылдаған кейін соның жемісін жемек. уақытын бекер, ойын-күлкімен дүниеқорлықтың көшіне ілесіп, бірін-бірі сыйлау, құрметтеуді ұмытып, өсектегені ананың қызметте көтерілгені, мынаның тұлпар алғаны немесе артық ақша тауып байығаны туралы желікпен өткізген жан кейін өкінішпен бармақ тістемек дейміз. абай атамыз да өзінің қара сөздерінің бірінде: « жылап туады, кейіп өледі. екі ортада, бұ дүниенің рахатының қайда екенін білмей, бірін-бірі аңдып, біріне-бірі мақтанып, есіл өмірді ескерусіз, босқа, жарамсыз қылықпен, қор етіп өткізеді де, таусылған күнде 1 күндік өмірді бар жиған малына сатып алуға таба алмайды» - осы өмірде тура жолдан адаспай, бір-бірімізге серік бола білейік, мұсылман ағайын. әріден соң өз заманымызды өзіміз қолдан жаман қылмайық!