Жыр кандаи сөзбен аитылады​

Жыр (көне түркі тілінде - иыр)

1) кең мағынада, поэзиялық шығармалардың жалпы атауы. Көне түркі тіліндегі "иыр" сөзі де қазіргі "поэзия" терминінің мағынасында қолданылған. Бұл атау дәл осы мағынада қазірғі қарақалпақ, қырғыз, ноғай, қарашай, балқар, башқұрт, татар, тағы басқа түркі тілдерінде әлі күнге дейін қолданылады;

2) тар мағынада - қазақ халық поэзиясындағы 7 - 8 буынды өлең өлшемі, поэзиялық шығарма жанры. Қазақ ауыз әдебиетіндегі батырлар жыры, тарихи жырлар, лиро эпостык жырлар, жоқтаулар, жыраулар поэзиясы, толғаулар, термелер, тағы басқа түгелдерлік поэзияның осы өлшемдегі үлгісіне құрылған. Поэзиядағы бұл жанрды жазба әдебиет өкілдері де (Абай, С.Торайғыров, тағы басқа) орнымен пайдаланған. Буын санының бірқалыпқа түсіп тұрақтануы - Жыр жанры дамуының соңғы кезеңдерінде пайда болған құбылыс. Ежелғі замандардағы Жыр өлшеміне аралас буын тән болған. Мұндай өлшем қазақ халкының толғауларында, ногай халқының йырларында, башкұрт халқының қобайырларында, қырғыз халқының санатында сақталған. Тармақтарындағы буын саны 7-ден 15-ке дейін жетеді. Аралас буынды үлгілер батырлар жырында да кездеседі.

Поэзияның басқа өлшемдеріндегі өлең жолдары тұтаса келіп, шумақ құраса, Жыр тармақтары тирада түрінде шоғырланады. Тарихи генетикалық тұрғыдан тирада үлгісі шумақтан бұрын қалыптасқан. Демек Жыр өрнегі озге өлшемдерге қарағанда әлдеқайда ерте туған. Жырдағы тирада үлгісіндегі тармақ пен ұйқас мөлшері және олардың арақатынасы қатаң сақталмай, жиі өзгеріп, құбылып тұрады. Дәл осы қарапайым ерекшелікке көпке дейін ғылымының мән берілмегендіктен, Жырда басқа өлшемдегідей егіз, кезектес, шалыс ұйқас түрлері болады деп есептелініп келді, олардың жалпы саны 10-ға дейін жеткізілді. Мұндағы басты қателік тирада ішіндегі ырғақтық үзілістерді шумаққа теңгеруден туған еді. Кейінгі арнайы зерттеулер Жырдың тармағы мен ұйқасы тирада пішініне ғана тән заңдылықтарға негізделіп түзілетінін айқын дәлелдеп берді. Жырдың ұйқасы дара ұйқас (монорифма) және аралас ұйқас (полирифма) болып бөлінеді. Аралас ұйқас негізгі ұйқас пен қосымша ұйқастардан тұрады.[1]

уақыт – ақсүйектікті . ханға да, қараға да берілетін мерзім – тәулігіне жиырма төрт сағат. дүниеде уақыт белгілегеннен артық демократия жоқ. мұндағы ақсүйектік уақытты пайдалануға байланысты, кім уақытын бағалай білсе, сол ғана тектілердің қатарына қосылмақ.  уақытты сезінгенде ғана өзін-өзі қадағалап отырады. өзіне-өзі бағыт белгілейді. дүниедегі ең жаман дерт-еріншектікті жеңеді. өзін нағыз етіп тәрбиелеп шығады. бүгінде іскерлер әлемін басқаратын ұлы мәртебелі уақыт.  ң әрбір күні, әрбір сағаты мақсатсыз өтпеуі керек. өмірдегі әрбір уақытын, өз бойындағы қайрат-жігерін, ақыл-ойын өмірге, өзі өмір сүріп отырған қоғамға жұмсап, қалтықсыз еңбек етуге, сөйтіп өзі үшін де өзгелер үшін де игіліктер жасауға жұмсауы керек. уақыт бізбен санаспайды, тез өтіп кетеді. сондықтан өмірдің әрбір сәтін бір күндік қызықтармен ғана қор қылмай, өмірдің ізсіз, мазмұнсыз болмауын қадағалау керек. қазіргі жастық шақ – ң өмірінің қайратты да, мүмкіндігі мол тамаша шағы. оны жылдың көктем мезгілімен салыстыруға болады. «көктемнің бір күні - жылға азық», - дейді халық. ендеше жастықтың бір күні - сенің бүкіл өміріңе азық деуге болады. уақыт бар ғой деп бүгінгі ісіңді ертеңге қалдырма. өмірдің ұзақ екені рас, бірақ ол біреу ғана. зымырай шапқан асаудың мойнындағы арқандай шұбатылып, ол тез өтіп кетпек, оны өз тұсыңнан өте бергенде бас салмасаң, өтіп кеткеннен кейін қусаң да жете алмайсың. уақыт зымырап өтіп жатыр. ол ешқашан тоқтап тұрмақ емес. бір данышпанның мынандай бір қанатты сөзі бар: «кешегі күн өтіп кетті. ертеңгі күн белгісіз. сондықтан бүгінгі күннің құны мен қадірін біл». расында да, біз өтіп жатқан уақыттың құнын біле бермейміз. көбінесе, уақыт өтіп кеткеннен кейін ғана «аһ» ұрамыз. демек, уақыт - берілген өткінші бағалы зат. уақыт қайта айналып келмейді. халқымыз уақытты дүниедегі ең қымбат нәрсе болғандықтан да алтынға . алтының әзірше өзіңде. оған басқалар көз салмасын десең, дұрыстап сақта. уақытты көбінесе жаман әдеттер мен қылықтар құртады. мысалы, жаман әдетке құмар уақытын тек осы жолға арнайды. мақсатсыз қыдырымпаз уақытты тек бос сенделумен өткізеді. құмар ойнағыш уақытын ойынмен толтырады. ал өзің алтын уақытыңды қалай өткізудесің? барлық нәрсе уақытты тиімді пайдалана білуге байланысты. әр нәрсенің өз уақыты бар. уақытты меңгере алмаған жетістікке жете алмайды. уақыттың қадірін білу керек. әрбір жылдың, айдың, аптаның, бір күннің, бір сағаттың, бір минуттың, бір секунттың өзіндік құны бар. осыны түсіне біліңдер!